CAO VỎ MĂNG CỤT - CAO DƯỢC LIỆU THIÊN VIỆT NHẬT
1. Mô tả dược liệu:
- Tên Gọi Khác: Giáng châu, Sơn, trúc tử, Mangosteen, Mangoustanier…
- Tên Khoa Học: Garcinia mangostana L.
- Thuộc Họ: Bứa (Clusiaceae).
- Thuộc tính:
Măng cụt là cây ăn quả nhiệt đới, thân gỗ, sống lâu năm. Cây to, có nhiều cành, tán rộng, có thể cao đến 25 mét. Đâm vào thân cây thấy có nhựa vàng chảy ra.
Lá măng cụt màu xanh đậm và bóng ở trên, mặt dưới nhạt hơn. Lá mọc đối, chất dày cứng và không có lông tơ. Cây cho ra hoa đa tính. Trên cùng một cây có thể mọc cả hoa cái, hoa đực lẫn hoa lưỡng tính. Hoa mọc thành chùm hoặc đơn độc, có 4 cánh màu trắng kem phớt đỏ bên trên 4 lá đài cứng. Trong hoa có bầu và 16 – 17 nhị hoa.
Quả măng cụt có hình tròn, khi còn non màu xanh nhạt, sau đó dần chuyển sang sắc tím nhạt, tím đỏ như màu rượu vang. Quả mang đài, lớp vỏ ngoài khá dai, chất bên trong vỏ xốp. Mỗi quả chứa 5 – 8 múi trắng, vị chua ngọt, ở giữa thịt quả có hạt to màu nâu. Loại quả này được mệnh danh là nữ hoàng trái cây, có giá trị kinh tế cao và được rất nhiều người ưa chuộng.
Phân bố
Măng cụt có giá trị dinh dưỡng cao, lại còn có giá trị dược liệu nên được trồng ở nhiều quốc gia trên thế giới như Trung Quốc, Việt Nam, Lào. Myanma, Thái Lan, Ấn Độ, Indonesia, Philippines, Malaysia, Sri Lanka.
Ở nước ta, măng cụt là loại di thực được các nhà truyền giáo mang giống từ nước ngoài về. Cây ưa sống ở những vùng khí hậu nóng ấm nên được trồng chủ yếu ở các tỉnh miền nam như Đồng Nai, Tây Ninh, Bình Dương hay Gia Định. Một số khu vực ở Huế cũng trồng măng cụt nhưng rất ít, năng suất thấp.
Thu hái – Sơ chế
Vỏ thân cây măng cụt được thu hoạch quanh năm. Vỏ cây được lột đem về rửa sạch, bằm nhỏ, phơi khô.
Riêng vỏ quả phải đợi đến mùa cây ra trái và cho quả chín, thường là vào tháng 5 – tháng 8 hàng năm. Sau khi ăn lớp thịt màu trắng bên trong, vỏ sẽ được giữ lại, để nguyên hoặc thái mỏng phơi khô tích trữ làm thuốc.
- Thành phần hóa học:
Vỏ quả chứa:
- Mangostin: Chất làm lên vị đắng của vỏ
- Tanin 7 – 13%
- Nhựa
- Xanthones
2. Công dụng của Dược liệu Vỏ măng cụt
– Theo Đông y:
Vỏ quả măng cụt có tác dụng làm săn da, trừ lỵ, cầm tiêu chảy. Chủ trị tiêu chảy, kiết lỵ, khí hư, bạch đới.
Vỏ thân cây có tác dụng chữa tiêu chảy.
– Theo Y học hiện đại:
Trong vỏ quả chứa nhiều hoạt chất xanthones. Chất này thể hiện đặc tính kháng khuẩn, tiêu viêm rõ rệt. Súc miệng bằng nước sắc vỏ măng cụt sau khi ăn có tác dụng giảm mùi thức ăn, chống lại sự phát triển của vi khuẩn trong khoang miệng, ngăn ngừa hôi miệng và mang lại hơi thở thơm tho hơn.
Nhiều nghiên cứu được công bố tại Mỹ cho thấy, trong vỏ quả măng cụt chứa các chất có khả năng chống lão hóa mạnh mẽ hơn cả vitamin C, E. Vì vậy mà vỏ măng cụt thường được dùng làm trà hoặc mặt nạ đắp mặt chống lão hóa da. Chiết xuất từ dược liệu cũng được sử dụng trong nhiều sản phẩm làm đẹp, chăm sóc da.
Thành phần Xanthones trong vỏ quả còn giúp cơ thể chống lại tác hại của cholesterol xấu, ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị béo phì nên được dùng làm thuốc giảm cân. Uống trà vỏ măng cụt hàng ngày sẽ giúp làm săn chắc da và ổn định cân nặng của cơ thể.
Với hệ tiêu hóa: Xanthones có thể giúp làm bền các tế bào và đẩy mạnh quá trình chuyển hóa thức ăn thành một dạng năng lượng cung cấp cho các hoạt động của cơ thể. Chiết xuất từ vỏ quả có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh đường ruột, đặc biệt là bệnh kiết lỵ.
Ngăn ngừa ung thư: Chất Garcinone E trong vỏ quả măng cụt đã được chứng minh về khả năng ức chế sự tăng trưởng của các tế bào ung thư ở gan, phổi và dạ dày. Bên cạnh đó, hợp chất xanthone cũng giúp giảm tác hại của các gốc tự do, tiêu diệt các tế bào ác tính.
