CAO VIỄN CHÍ - CAO DƯỢC LIỆU THIÊN VIỆT NHẬT
1. Mô tả dược liệu:
- Tên Gọi Khác: Khổ viễn chí, tỉnh tâm trượng, viễn chí nhục, yêu nhiễu, khổ yêu, chích viễn chí, chí thông, nga quản chí thông,…
- Tên Khoa Học: Polygala tenuifolia Willd.
- Thuộc Họ: Viễn chí – Polygalaceae.
- Thuộc tính:
Viễn chí (Polygala tenuifolia Willd) là cây thân thảo, cao khoảng 10 – 20cm. Loại thực vật này chia cành ngay từ gốc, cành có hình sợi và được phủ lông mịn xung quanh. Lá cây mọc so le, lá trên hình dài, rộng khoảng 3 – 5mm và dài khoảng 2cm. Lá phía dưới có hình bầu dục, rộng khoảng 4 – 5mm.
Hoa có màu xanh nhạt, tím ở đỉnh và trắng ở giữa, hoa mọc thành chùm ngắn và gầy. Quả của viễn chí có hình bầu dục và nhẵn.
Bộ phận dùng
Rễ của cây được thu hoạch làm dược liệu. Chỉ lựa chọn thân to và thịt đầy.
Phân bố
Loài thực vật này mọc hoang nhiều ở các tỉnh Bắc Trung Bộ.
Thu hái – sơ chế
Thời điểm thu hái chủ yếu là vào mùa xuân và mùa thu. Sau khi cây được đào lên, đem bỏ tạp chất, rễ con và cành khô. Sau đó phơi khô vỏ hơi nhăn, tiến hành rút bỏ lõi gỗ bên trong và phơi khô hoàn toàn là dùng được.
- Thành phần hóa học:
Viễn chí là dược liệu có thành phần hóa học đa dạng, bao gồm Tenuifoliose A, B, C, D, E, F, Onjisapomin A, B, C, D, E, E, G, dầu béo, nhựa, saponin triterpen, polygalitol,…
2. Tác dụng của Dược liệu Viễn Chí
Tính vị
Vị đắng, hơi cay, tính ôn và không có độc.
Qui kinh
Qui vào kinh Tỳ, Can, Thận, Tâm.
Tác dụng dược lý
– Theo Đông Y:
Tác dụng: An thần, giải uất, ích tinh, trừ tà khí, ích trí, khứ đờm, thính nhĩ, bổ bất túc, cường khí, minh mục và lợi cửu khiếu.
Chủ trị: Thận tích, bôn đồn, mộng tinh, di tinh, ghẻ lở, mụn nhọt, ho, tâm thần hay quên, lo sợ, ho nhiều đờm và mất ngủ.
– Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
Tác dụng kích thích tử cung – kể cả có mang thai hay không.
Hoạt chất saponin trong dược liệu Viễn Chí có khả năng gây buồn nôn do kích thích dạ dày. Vì vậy không nên sử dụng cho người bị viêm loét dạ dày – tá tràng.
Cồn chiết xuất từ dược liệu có tác dụng ức chế trực khuẩn lỵ, trực khuẩn lao, thương hàn và một số vi khuẩn gram dương.
Dược liệu viễn chí có tác dụng hạ áp, tán huyết, chống co giật và gây buồn ngủ.
Tác dụng tăng tiết dịch phế quản nhằm giảm ho và hóa đờm.
Cách dùng – liều lượng
Viễn chí được sử dụng ở dạng điều trị tại chỗ, sắc uống, tán bột làm hoàn,… Mỗi ngày chỉ nên dùng từ 4 – 10g.
