CAO THẠCH QUYẾT MINH - CAO DƯỢC LIỆU THIÊN VIỆT NHẬT
1. Mô tả dược liệu:
- Tên Gọi Khác: Cửu khổng hoa, Cửu khổng, Ốc khổng, Bào ngư.
- Tên Khoa Học: Haliotis sp.
- Thuộc Họ: Haliotidae, lớp túc phúc (danh pháp khoa học: Gastropoda), ngành nhuyễn thể (danh pháp khoa học: Mollusca).
Thạch quyết minh (concha Haliontidis) là tổng hợp các vỏ phơi khô của nhiều loại Bào ngư Haliotis dverdicolor Rêve (Cửu khổng bào), Haliotidos oviva Gmelin (Dương bào) và Haliotidis gigantea discus Rêve (Bàn đại não).
Sở dĩ dược liệu có tên Thạch quyết minh là vì đây là một loại dược liệu giống với đá (thạch). Bên cạnh đó, vị thuốc lại có tính chất làm tan màng và giúp sáng mắt.
Tên Ốc khổng hay Cửu khổng xuất hiện là do ở phần mép của vỏ bào ngư có rất nhiều lỗ nhỏ tạo thành hàng, có khoảng 7 – 13 lỗ (thường là có 9 lỗ). Những lỗ này là chỗ để cho không khí ra vào giúp cho con bàu ngư có thể thở.
- Thuộc tính: Bào ngư là một loại ốc xuất hiện với vỏ cứng như con sò. Tuy nhiên chúng thường dẹp hơn so với sò. Ở phần mép của vỏ bào ngư có rất nhiều lỗ nhỏ tạo thành hàng, có khoảng 7 – 13 lỗ (thường là có 9 lỗ). Những lỗ này là chỗ để cho không khí ra vào giúp cho con bàu ngư có thể thở. Trong trường hợp các lỗ trên vỏ bào ngư bị những sinh vật khác bám dính, chúng có thể chết vì ngạt.
Lớp vỏ ngoài của bào ngư có màu nâu sẫm, rất nhám. Phần trong của lớp vỏ tồn tại một lớp xà cừ lóng lánh. Chân của bào ngư là một khối thịt lớn gắn liền với phần thân và nằm xung quang mép vỏ. Trong trường hợp bào ngư muốn bò đi, khối thịt đó phải co giãn để giúp chân di chuyển.
Khi bào ngư bị bắt, khối thịt bên trong sẽ co rút vào đá. Chính vì thế mà những vùng bào ngư sống tuy luôn luôn có sóng lớn vỗ vào đá nhưng chúng vẫn sống một cách bình thường. Các loại rong rêu bám trên đá là thức ăn chính của các loại bào ngư.
Bộ phận dùng: Vỏ bào ngư phơi khô (Thạch quyết minh)
Thu hoạch: Từ tháng 7 đến tháng 10 hàng năm.
- Thành phần hóa học:
Bên trong vỏ bào ngư chứa những chất vô cơ. Trong đó chủ yếu là canxi cácbonat, các chất hữu cơ và những loại muối canxi khác. Tuy nhiên sau khi nung, phần vỏ chỉ còn lại chất vô cơ.
Trong thịt bào ngư có chứa:
73% nước
24,8% protit
0,44% chất béo
1,98% tro.
- Do có hình dạng giống cái tai, bào ngư còn được gọi là hải nhĩ. Tuy có lượng cholesterol khá cao, song bào ngư lại không gây ảnh hưởng cho người bị chứng cholesterol cao, do có sự cân bằng trong thành phần.
- Trong 100g bào ngư chứa: Chất đạm 17,05g; đường (carbonhydrat) 5,89g; chất béo 0,75g; cholesterol 84,7mg; các loại vitamin B1, B2, khoáng chất và nguyên tố vi lượng.
- Trong chất đạm cũng có đủ 19 loại axit amin thiết yếu cho cơ thể ở mức tương đối cao như Threonin 0,73mg; Isoleucin 0,75mg; Valin 0,7mg; axit glutamic 2,31mg.
2. Tác dụng của Dược liệu Thạch quyết minh
- Theo nghiên cứu dược lý hiện đại
Thạch quyết minh có tác dụng an thần, thường dược sử dụng trong điều trị triệu chứng mất ngủ có tác dụng nhất định.
Vị thuốc Thạch quyết minh khi được nung lên có tác dụng giảm đau, cầm máu, giảm chua và có tác dụng thu liễm.
- Theo Y học cổ truyền
Thạch quyết minh có tính bình, vị mặn, qui vào hai kinh can và phế. Nhờ đặc tính này, dược liệu có tác dụng thanh can minh mục, bình can tiềm dương. Được sử dụng trong những trường hợp can phong nội động gây đau đầu, chóng mặt, can dương vượng, viêm kết mạc cấp tính, đau mắt đỏ, giảm thị lực do viêm thị thần kinh.
Thịt bào ngư là một loại hải sản quý, mùi vị thơm ngon, nhiều chất dinh dưỡng; dùng trong nước và xuất khẩu. Theo quan niệm của y học cổ truyền, thịt bào ngư có vị mặn, tính ôn, có tác dụng bổ hư, tư âm, nhuận phế thanh nhiệt... Người thích hợp dùng bào ngư: người trong giai đoạn mãn kinh, mãn dục, cường tuyến giáp trạng, khả năng tập trung kém. Người không phù hợp: bệnh gút, cảm mạo phát sốt, hầu họng sưng đau.
