CAO NGA TRUẬT - CAO DƯỢC LIỆU THIÊN VIỆT NHẬT
1. Mô tả dược liệu:
- Tên Gọi Khác: Ngải tím, tam nại, bồng truật hay nghệ đen.
- Tên Khoa Học: Curcuma zedoaria (Berg.) Rosc.
- Thuộc Họ: Gừng (Zingiberaceae).
- Thuộc tính:
Đây là một loài cây thân thảo, cao khoảng 1 đến 1,5m. Thân rễ có hình nón, có vân ngang và khía dọc, trên thân rễ mang theo những củ hình trụ tỏa ra theo dạng hình chân vịt, có màu vàng ở trong và có vòng màu xám ở củ già. Ngoài ra, thân rễ còn mang những củ hình trái xoan hoặc dạng hình trứng, màu trắng, có cuống dài và mảnh. Lá cây hình mũi mác, dài 30 đến 60cm, rộng 7 đến 8cm, không có cuống, nhưng có bẹ lá ở gốc, đầu nhọn có đốm tía dọc theo gân mặt trên của lá. Cụm hoa có hình trụ, dài khoảng 20cm, mọc từ thân rễ và thường xuất hiện trước khi cây ra lá, hoa có màu vàng.
Phân bố: Cây nga truật mọc hoang và được trồng nhiều ở Việt Nam để làm thuốc. Ngoài ra, còn mọc những nước nhiệt đới khác.
Bộ phận dùng: Nga truật có bộ phận dùng là thân rễ và được thu hái vào mùa đông. Sau khi thu hái cắt bỏ những rễ con, đồ chín rồi phơi khô. Có khi đem củ ngâm dấm rồi đun cho đến cạn, đem ra thái mỏng rồi phơi khô.
Chú ý phân biệt củ rễ của cây Nga truật gọi là Nga linh hay Uất kim cũng là một vị thuốc được sử dụng nhiều trong đông y, nhưng có vài tác dụng khác nhau.
- Thành phần hóa học:
3.5% chất nhựa và chất nhầy, 1-1.5% tinh dầu.
Trong tinh dầu chứa phần lớn là 9.65% cineol, 35% Zingiberen, 48% sesquiterpen và 1 chất có tinh thể. Tinh dầu của dược liệu có kết cấu sánh, màu vàng xanh nhạt, mùi vị giống long não với tỉ trọng là 0,982.
Ngoài ra trong dược liệu còn có các thành phần khác như 82,6% tinh bột, curcumin, các khoáng chất như K, Ca, Pb, Ti, Mn, Fe, Ni, Cu, Zn, Sr…
2. Công dụng của Dược liệu Nga truật
- Theo y học cổ truyền
Nga truật được cho là có vị đắng, tính ôn, quy vào kinh can.
Tác dụng: Hoạt huyết phá ứ, hành khí giảm đau.
Công dụng: Cao Nga truật chủ trị chứng ăn không tiêu, đau bụng kinh, hành kinh ra máu cục, bế kinh, đau tức ngực, chấn thương bị bầm.
- Theo y học hiện đại
- Kích thích hệ tiêu hóa, tăng cường bài tiết.
- Tăng bài tiết dịch mật, hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày. Khi thử nghiệm trên chuột, nga truật giúp giảm thiểu pH dạ dày, bảo vệ dạ dày, thúc đẩy quá trình làm lành vết loét, đạt kết quả ngang bằng với thuốc omeprazole tiêu chuẩn.
- Dược liệu cũng có khả năng ức chế một số chất trung gian gây tình trạng viêm, từ đó có công dụng giảm đau chống viêm.
- Một công dụng đặc biệt nữa của vị thuốc này đó là giảm chỉ số LDL – cholesterol, triglycerid, cholesterol toàn phần. Những loại cholesterol này là nguy cơ hàng đầu gây đột quỵ não, bệnh lý mạch vành, xơ vữa mạch máu, rối loạn lipid máu. Ngoài ra dược liệu cũng giúp tăng cường HDL – cholesterol, đây là một loại cholesterol tốt ngăn ngừa tạo huyết khối và ức chế tập kết tiểu cầu. Đây là tác dụng đến từ khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ của thành phần curcumin.
- Cải thiện chứng đầy hơi, khó tiêu, chướng bụng.
- Kìm hãm sự phát triển và góp phần tiêu diệt các tế bào ung thư gan.
- Đặc tính kháng khuẩn từ tinh dầu của nga truật, tác động đến nhiều loại vi khuẩn và nấm, như vi khuẩn Escherichia coli gây tiêu chảy, tụ cầu vàng Staphylococcus aureus, Corynebacterium amycolatum, nấm Aspergillus ochraceus, nấm Candida albicans.
- Ngừa thai bằng cao cồn từ dược liệu nga truật.
