CAO DỪA CẠN - CAO DƯỢC LIỆU THIÊN VIỆT NHẬT
1. Mô tả dược liệu:
- Tên Gọi Khác: Bông dừa, hoa hải đằng, trường xuân.
- Tên Khoa Học: Catharanthus roseus (L.) G.Don.
- Thuộc Họ: Trúc đào (Apocynaceae).
- Thuộc tính:
Dừa cạn mọc hoang và được trồng nhiều ở các quốc gia có khí hậu nhiệt đới như Indonesia, Ấn Độ và Việt Nam. Ngoài ra cây bông dừa cũng được trồng tại châu Mỹ, châu Phi và châu Úc. Là một loài cây có hoa với nhiều màu sắc đẹp mắt nên được nhiều người trồng trong sân vườn làm cảnh.
Mô tả cây dừa cạn
Dừa cạn là cây thân thảo, sống lâu năm, có chiều cao khoảng 40-60cm, thân hình trụ mọc thẳng đứng, phân thành nhiều cành. Cành và thân đều nhẵn, lúc còn non có màu xanh nhạt, sau chuyển dần thành màu hồng tím.
Lá cây dừa cạn hình bầu dục, mọc đối, mặt trên có màu sẫm hơn mặt dưới. Hoa có 5 cánh đều nhau và thường có màu hồng, ngoài ra còn có nhiều màu sắc khác như trắng, đỏ, tím, cam đào... nhưng ít gặp hơn.
Quả cây dừa cạn dài, gồm 2 đại, mọc thẳng đứng và hơi tách sang hai bên. Mỗi quả chứa khoảng 12–20 hạt nhỏ màu nâu nhạt, hình trứng. Hoa và quả gần như quanh năm, đặc biệt là vào tháng 4-5 và tháng 9-10. Dáng cây mềm mại, lá xanh mướt, hoa rực rỡ thu hút là những nét độc đáo khiến loài hoa này trở nên hấp dẫn và được nhiều người yêu thích.
Bộ phận dùng, thu hái và chế biến
Bộ phận của cây dừa cạn được dùng làm thuốc chủ yếu là lá và phần ngọn cây được phơi nắng hoặc sấy khô ở nhiệt độ 30-50 độ C. Khi cần người ta sẽ đem rửa sạch để sắc nước uống hoặc chế biến thành dạng trà hoặc giã, đắp. Ngoài ra còn có thể dùng toàn cây để sắc thuốc hay cao lỏng.
- Thành phần hóa học:
Theo nhiều nghiên cứu khoa học, cây dừa cạn chứa đến khoảng 70 Alkaloid thuộc nhiều nhóm khác nhau, hầu hết là Alkaloid nhân indol. Trong đó nổi bật nhất là các Alkaloid như vinblastin và vincristin, isoleurosin, lochneridin, sitsirikin, vancomycin, catharin, vindolicin.
2. Tác dụng của Dược liệu Dừa Cạn
Tính vị
Tính mát, vị đắng.
- Công dụng của cây dừa cạn theo Đông Y:
Tác dụng: Tiêu viêm, tiêu thũng, hoạt huyết, thông tiểu và hạ áp.
Chủ trị: Tiêu hóa kém, lỵ, đái tháo đường, tiểu tiện khó, cao huyết áp, bỏng nhẹ, ung thư, mất ngủ.
- Công dụng của cây dừa cạn theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
Tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư bạch cầu (bệnh máu trắng).
Vincristin trong dừa cạn có tác dụng ức chế tế bào ung thư nhưng có thể gây ức chế thần kinh và gây hại cho thai nhi.
Lá và thân bông dừa có tác dụng lọc máu và làm săn da.
Thành phần hóa học trong cây dừa cạn có tác dụng lợi tiểu và tẩy giun.
- Cao dừa cạn trị bệnh gì?
Hiện nay, dừa cạn được sử dụng để hỗ trợ điều trị bệnh ung thư máu, tăng huyết áp, tiểu đường, zona thần kinh, bỏng nhẹ, mất ngủ, rong kinh, nhiễm trực khuẩn lỵ, bệnh trĩ, u xơ tuyến tiền liệt và khí hư ở nữ giới.
3. Liều lượng và cách dùng dừa cạn
Có thể dùng toàn bộ cây dừa cạn làm thuốc chữa bệnh. Trung bình liều lượng sử dụng thuốc khoảng 8-20g/ngày ở dạng thuốc sắc, cao lỏng hay viên nén từ cao khô.
Trên thị trường, chiết xuất dừa cạn thường được bán là vincaleucoblastin (hay vinblastine) dưới dạng muối sulfat, dùng tiêm tĩnh mạch với liều lượng 0,10–0,15mg/kg thể trọng. Thuốc này chủ yếu được dùng để chống lại bệnh Hodgkin và người bệnh cần phải theo dõi bạch cầu khi dùng.
Một thành phần khác trong dược liệu này được sản xuất là leurocristine (hay vincristine) dưới dạng muối sulfat, dùng tiêm tĩnh mạch với liều 0,03–0,1mg/kg trong các trường hợp bệnh về máu, bệnh bạch huyết.
Lưu ý khi sử dụng dừa cạn
Không nên sử dụng dừa cạn làm thuốc cho người huyết áp thấp, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú
Sử dụng quá nhiều dược liệu này có thể gây mù, thậm chí tử vong. Vì vậy không nên dùng quá 50g/ngày.
Alkaloid trong dừa cạn có thể gây ra một số tác dụng phụ như táo bón, viêm miệng, nôn mửa, buồn nôn, rụng tóc, chán ăn, viêm thần kinh...
Một số chuyên gia cho rằng dừa cạn trắng có tác dụng dược lý mạnh hơn dừa cạn màu hồng hoặc đỏ.
Như đã nói ở trên, vinblastine và vincristine trong dừa cạn có tác dụng chống ung thư. Nhưng sử dụng tùy tiện có thể gây ngộ độc và tử vong.
