CAO CHANH DÂY - CAO DƯỢC LIỆU THIÊN VIỆT NHẬT
1. Mô tả dược liệu:
- Tên Gọi Khác: Cây chanh dây, chanh leo, mắc mát, mát mát, lạc tiên hoa tím…
- Tên Khoa Học: Passiflora incarnata.
- Thuộc Họ: Rutaceae (Họ cam chanh).
- Thuộc tính:
Nguồn gốc cây chanh dây
Chanh dây có nguồn gốc từ các nước Nam Mỹ (Argentina, Paraguay và Brasil) nhưng đã phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới.
Nguồn gốc 2 giống lạc tiên (chanh dây) được trồng phổ biến ở Việt Nam:
+ Giống lạc tiên vỏ vàng có nguồn gốc từ Sirilanca, Urganda và Hawaii có mặt ở Việt Nam với tên gọi là chanh dây.
+ Giống lạc tiên vỏ đỏ có nguồn gốc từ Australia và Đài Loan, thích ứng với các vùng có khí hậu mát mẻ, nhiệt độ bình quân 18 - 20oC, cao độ trung bình từ 800 - 1.000m, có khả năng ra hoa và đậu quả quanh năm, cho năng suất rất cao.
Mô tả sơ bộ về cây chanh dây (chanh leo)
+ Thân chanh dây
Chanh dây (chanh leo) là một loài thực vật bán thân gỗ, sống lâu năm, thân bò leo và phát triển rất nhanh. Vỏ thân và màu xanh lá cây, có lông tơ hoặc trơn, có thể phát triển dài tới 15m, với nhiều tua.
+ Lá chanh dây
Lá của chanh dây hình chân vịt với thùy mọc so le, kích thước 6-15cm. Cuống lá dài 2-5 cm, Viền lá có răng cưa nhỏ, tròn đầu.
+ Hoa chanh dây
Hoa chanh dây là hoa đơn, mọc từ nách lá, hoa đẹp và thơm, có đường kính 7.5-10 cm với cuống dài 2-5cm. Hoa của cây chanh dây (chanh leo) có năm cánh màu trắng ánh tím tía, tạo ra một bông hoa màu trắng xen tím. Mỗi hoa mang 5 nhị đực với 5 chỉ dính nhau thành ống ở đáy và tách rời ở phần mang bao phấn. Hoa được thụ phấn nhờ một số loài côn trùng như ong nghệ sẽ đậu trái, nhưng nếu cây tự thụ phấn thì không có quả.
+ Quả chanh dây
Cây chanh dây có nhiều quả và mọng. Quả có kích thước như một quả trứng gà (hoặc to hơn), hình cầu đến hình bầu dục, màu xanh lục khi quả xanh, khi chín màu vàng hoặc tím đậm. Trong ruột quả chanh dây (chanh leo), có dung dịch nhầy màu vàng xung quanh hạt có hương vị ngọt ngào và rất ngon.
- Thành phần hóa học:
Giá trị dinh dưỡng trong quả chanh dây:
- Trong quả chanh dây có chứa nhiều phospho. 1 quả to hay 2 quả chanh dây nhỏ có thể cung cấp khoảng 10% nhu cầu phospho hàng ngày cho cơ thể, rất cần cho răng và xương.
- Chanh dây có thể cung cấp năng lượng cho cơ thể. Bạn sẽ có khoảng 84 calo cho 100g quả hoặc 1 quả chanh dây 60g sẽ cho khoảng 70 calo.
- Sắt cũng là chất có nhiều trong quả chanh dây. 100g quả có thể cung cấp khoảng 10% nhu cầu sắt hàng ngày cho cơ thể. Điều này giúp cơ thể chống mệt mỏi và thiếu máu.
- Trong mỗi quả chứa khoảng 348mg kali cho mỗi 100g quả. Kali giúp cân bằng nồng độ natri trong cơ thể và nếu dùng vừa phải giúp giảm nguy cơ tăng huyết áp.
- Chanh dây có nhiều chất xơ giúp tăng nhu động ruột. Có hơn 10g chất xơ cho 100g quả, đây là một trong những quả có nhiều chất xơ nhất chỉ sau hạnh nhân và dừa.
- Trong quả chanh dây có chứa nhiều vitamine C. Chỉ cần 2 quả có thể cung cấp 30-35% nhu cầu hàng ngày cho cơ thể, ngoài ra là nguồn cung cấp vitamin A và flavonoïdes.
2. Tác dụng của Dược liệu Chanh dây
- Vai trò thực phẩm:
Quả chanh dây có vị ngọt, chua đặc trưng nên thích hợp dùng làm nước giải khát rất tốt cho mùa hè.
Ngoài ra, chanh dây còn dùng trong một số món ăn, bánh hay thậm chí là dùng làm cây cảnh trồng quanh nhà, ban công, sân thượng.
- Vai trò trong Y học:
Trong Đông y chanh dây (vị chua, tính mát) có nhiều công dụng như:thanh nhiệt, giải độc, làm đẹp da, giảm cân, kích thích tiêu hóa, an thần…
Lưu ý khi sử dụng chanh dây
- Nếu dùng chanh dây quá nhiều và thường xuyên có thể gây mệt mỏi, buồn nôn, nổi mề đay…
- Ăn quá nhiều hạt chanh leo mà không nhai kỹ trong thời gian dài, thường xuyên bạn sẽ dễ bị viêm ruột thừa hoặc viêm túi thừa ruột già, ảnh hưởng đến hoạt động của gan, thận".
- Bên cạnh đó, một số thành phần có trong chanh leo có thể gây phản ứng với các loại thuốc an thần và thuốc kháng histami, tăng cảm giác buồn ngủ. Riêng với thuốc chống đông, chanh leo có thể khiến chảy máu nhiều hơn. Vì vậy, phụ nữ mang thai hoặc bà mẹ đang cho con bú nên hạn chế sử dụng loại quả này.
