CAO BÁCH HỢP - CAO DƯỢC LIỆU THIÊN VIỆT NHẬT
1. Mô tả dược liệu:
- Tên Gọi Khác: Bách hợp hoa trắng, Cây tỏi rừng.
- Tên Khoa Học: Bulbus Lili – Lilium browii F.F. Br. var. colchesteri Wils.
- Thuộc Họ: Hành tỏi (danh pháp khoa học: Liliaceae).
- Thuộc tính:
Nhờ tính hơi hàn và vị đắng, dược liệu Bách hợp có tác dụng thanh tâm an thần, nhuận phế cầm ho nên thường được dùng trong ho lao, thổ huyết, đau bụng, đau cổ họng, phù thủng…
Mô tả
Cây bách hợp là một loại dược liệu thuộc cây thân thảo. Cây sống lâu năm và có chiều cao khoảng 0,5m. Cây có hoa màu trắng, đôi khi là màu hồng nhạt và có hình dáng giống hoa loa kèn.
Phân bố
Dược liệu thường mọc hoang ở các bờ mương rẫy và các trảng cỏ vùng núi như: Lạng Sơn, Cao Bằng, Lai Châu, Sơn La, Hà Giang, Lào Cai… Ngoài ra, chúng còn được một số nơi khác trồng để lấy thân hành ăn. Dược liệu được trồng bằng giò như trồng hành và tỏi. Sau một năm là có thể thu hoạch. Thông thường để củ phát triển mạnh và ra to, người ta sẽ cắt hết hoa. Vào cuối mùa hè và đầu thu, khi cây khô héo là có thể thu hoạch được củ. Sau khi đào về, rửa sạch, dùng tay hoặc dùng dao tách riêng từng vẩy. Sau đó mang đi nhúng nước sôi khoảng 5 – 10 phút hoặc nhúng nước sôi cho đến khi chín tái rồi mang sấy khô hoặc phơi khô.
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản
Bộ phận dùng: Phần củ của cây bách hợp
Thu hái: Hàng năm vào cuối mùa hè, đầu mùa thu, khoảng từ tháng 7 đến tháng 8 âm lịch, khi thân và lá cây bắt đầu khô héo thì đào hết cây để lấy phần củ.
Chế biến:
Sau khi thu hái dược liệu, dùng tay hoặc dùng dao bóc tách riêng từng vẩy rồi mang đi rửa sạch, phơi hoặc sấy khô. Bảo quản để dùng làm thuốc.
Theo Trung y
Đào củ về, loại bỏ đất cát và rửa sạch. Mang dược liệu phơi cho hơi se se. Tách dược liệu ra thành từng tép, vẩy, sấy khô, phơi khô hoặc nhúng qua nước sôi phơi khô.
Bảo quản: Dược liệu rất dễ hút ẩm và biến thành màu đỏ nâu hoặc giảm chất lượng do bị mốc mọt. Vì thế người dùng cần bảo quản dược liệu tại những nơi khô ráo. Bạn không được sấy dược liệu hơi diêm sinh, màu sẽ trắng, biến chất và vị.
- Thành phần hóa học:
Cây bách hợp chứa những thành phần hóa học hữu ích sau:
Chất xơ
Vitamin C
30% tinh bột
4% protit
0,1% chất béo.
2. Tác dụng của Dược liệu Bách Hợp
- Theo nghiên cứu dược lý hiện đại
Dược liệu bách hợp có công dụng sau:
- Điều trị điếc tai, đau tai
- Chữa bệnh phổi thổ huyết
- Chữa họng khô miệng khát, ho
- Điều trị đau ngực thổ huyết
- Điều trị viêm phế quản các chứng ho
- Theo y học cổ truyền
- Thanh tâm an thần
- Nhuận phế trừ ho
- Chủ trị
- Đau tim
- Phù thủng
- Đau cổ họng
- Đau bụng (sao qua)
- Ho lao
- Thổ huyết
- Phế âm suy kèm hỏa vượng có biểu hiện như ho và ho ra máu
- Tính vị
Tính hơi hàn, vị đắng.
- Qui kinh
Qui vào kinh Tâm, Phế.
3. Liều dùng và cách sử dụng
- Liều dùng
Dùng 10 – 12 gram/ngày.
- Cách sử dụng
Có thể dùng khô hoặc mang dược liệu phơi khô sắc lấy nước uống, tán thành bột, làm hoàn hoặc nấu thành cao để sử dụng.
- Kiêng kỵ
Không sử dụng dược liệu bách hợp cho những trường hợp ho do phong, tiêu chảy do tỳ vị bị hàn, hàm xâm nhiễm.
