BỘT MẪU LỆ - DƯỢC LIỆU THIÊN VIỆT NHẬT
1. Mô tả dược liệu:
- Tên Gọi Khác: Mẫu cáp, hải lệ tử sắc, hải lệ tử bì, lệ cáp, vỏ hà hay vỏ hàu.
- Tên Khoa Học: Ostrea sp.
- Thuộc Họ: Mẫu lệ Ostriedae.
- Thuộc tính:
Mẫu lệ là một loại dược liệu thường được sử dụng trong Đông y. Có lẽ nhiều người không biết mẫu lệ chính là vỏ hàu - vỏ của một loại động vật thường được dùng để chế biến các món ăn bổ dưỡng.
Hàu cửa sông là một loại hàu có vỏ to và dày. Chúng bám chen chúc nhau trên các vật bám cùng với các yếu tố như sóng gió làm cho vỏ hàu có nhiều hình dạng khác nhau. Một số hình dạng vỏ hàu thường gặp như tròn, dài, bầu dục. Mặt ngoài có vỏ hàu có màu sẫm. Những con hàu nhiều tuổi sẽ có nhiều lớp vỏ xếp chồng lên nhau. Mặt trong của vỏ phần lớn có màu trắng, màu vàng tím hoặc óng ánh như xà cừ.
Những con hàu vĩnh viễn không bao giờ rời vật bám. Hàu chỉ mở đóng vỏ của mình để bắt mồi và thở. Hàu sống ở nhiệt độ nước từ 10oC đến 35oC với nồng độ muối từ 4-24%. Nếu nước quá nhạt, con hàu sẽ chết. Tỷ lệ bùn trong đáy khoảng ⅔ lượng bùn.
Hàu là loại động vật ăn tạp, chúng ăn cả động vật và thực vật nhỏ lửng trong nước. Thức ăn chủ yếu của hàu là các loại khuê tảo. Mùa sinh đẻ của hàu là từ tháng 7 đến tháng 10, nhiều nhất là tháng 8 và tháng 9.
Phân bố
Hàu xuất hiện hầu hết tại các cửa sông trong 12 tỉnh duyên hải miền Bắc của Việt Nam. Đặc biệt nhiều nhất là ở sông Bạch Đằng - Hải Phòng, sông Chanh - Quảng Ninh, sông Diêm Điền - Thái Bình, Lạch Trường - Thanh Hóa và Tiên Yên - Quảng Ninh.
Chúng sống sâu vào lục địa 25km trên sông Lạch Trường hoặc hơn 50km tại sông Bạch Đằng. Đây là những khúc sông có nước lợ, thích hợp để hàu sinh trưởng. Hàng năm, người ta có thể thu mua đến 10 nghìn tấn con hàu.
- Thành phần hóa học:
Trong mẫu lệ có chứa các thành phần như:
85-95% canxi cacbonat; Canxi photphat; Canxi sulfat; Magie; Nhôm; Sắt oxit; Các chất hữu cơ.
Tuy nhiên sau khi nung thì không còn chất hữu cơ nữa.
2. Tác dụng của Dược liệu Mẫu lệ
- Theo y học hiện đại
Làm thuốc cản quang với liều 150 – 200g. Canxi carbonat trong mẫu lệ có tác dụng trung hòa axit dạ dày, giảm viêm loét và cải thiện các triệu chứng như đau dạ dày, ợ hơi, ợ chua,…
- Theo Đông Y
Trong Đông y, mẫu lệ có vị mặn, chát, tính hơi hàn, vào 3 kinh can, đởm và thận. Mẫu lệ có tác dụng:
- Chữa bệnh đau dạ dày thừa nước chua.
- Dùng để bồi bổ cho những người có cơ thể suy nhược.
- Trị chứng đổ mồ hôi trộm,.
- Trị băng huyết.
- Dùng để chữa mụn nhọt và lở loét.
- Trị bệnh di tinh.
